عتبه نیوز ـ آزاده خلیلی؛ گفته می‌شود امام هادی(ع) این خانه را از دلیل بن یعقوب نصرانی خریده بود و پس از خاکسپاری این دو بزرگوار در این خانه، تا سال‌ها خانه به همان شکل ابتدایی خود حفظ شده بود. این خانه در کوچه‌ای بود که نامش را «راضه» یا «وصافه» می‌گفتند. امام زمان(عج) در این خانه به دنیا آمد. در کنار این خانه مسجدی قرار داشت. مردم برای زیارت این دو امام بزرگوار به در این خانه می‌آمدند و از پنجره آن، مرقد آن‌ها را زیارت کرده و سپس در مسجد نماز زیارت می‌خواندند.
حرمی که حوادث بسیار دیده است
معزالدوله دیلمی در سال‌های ۳۳۵ تا ۳۳۷ قمری تعمیراتی در حرم ایجاد کرد که عبارت‌اند از: پر کردن حوض آبی که در سرداب بود و تهیه ضریح چوبی برای مرقد. وی نخستین کسی است که برای مرقد، قبه و بارگاه ساخت. معزالدوله در عاشورای سال۳۵۲ اجازه داد در بغداد، شیعیان شهر را تعطیل عمومی کرده، عَلَم‌ها نصب و آشکارا برای سیدالشهدا(ع) عزاداری کنند. پس از آن حرم در دوره‌های مختلف مرمت، تکمیل و نوسازی شده است. آل‌حمدان نخستین کسانی بودند که در این خانه تعمیراتی انجام دادند و پس از آن، حاکمان آل‌بویه و پادشاهان سلجوقی بازسازی‌هایی در حرم داشتند. این بازسازی‌ها گاه برای توسعه بنا بوده و گاه به دلیل حوادثی که برای حرم رخ داده است. حرم عسکریین در چند دوره درگیر حریق و آتش‌سوزی و در پی آن، تعمیر و بازسازی شده است. ابن‌فوطی بغدادی در کتاب «الحوادث الجامعه فی المائه السابعه» در این باره می‌نویسد: در سال ۶۰۴ حریقی در سامرا رخ داد و به ضریح علی الهادی و حسن العسکری سرایت کرد. سال۶۰۶ به دستور احمدالناصرلدین‌الله تعمیراتی در حرم امامین انجام شد و بنای سرداب از او است. سال ۶۴۰هجری برای بار دوم حرم درگیر آتش شد.
در اواخر صفویه نیز آتش شمع در چوب‌های ضریح و صندوق قبور اثر کرد و بخش‌هایی از حرم سوخت و حرم دوباره بازسازی و تعمیر شد.
بانیانی از شاهان تا علما
زمان سلطنت شاه سلطان حسین صفوی در ۱۱۰۶ق ضریحی از فولاد ساخته و حرم و رواق سنگفرش شد .در نسخه خطی شماره ۱۶۳۶۲ کتابخانه آستان قدس رضوی که مجموعه‌ای متعلق به آقا جمال خوانساری است تاریخ این بازسازی ۱۱۰۹ق ثبت شده است. پس از صفویه در زمان ناصرالدین شاه، گنبد حرم را از ثلث ثروت امیرکبیر تذهیب و طلایی کردند و شیخ عبدالحسین تهرانی بر این کار نظارت داشت. در این زمان به جز طلاکاری قبه، تعمیرات دیگری مانند تعمیر صحن و ایوان، به کار بردن سنگ‌های مرمر سبز رنگ در اطراف مرقد و ترمیم قسمتی از دیوارهای صحن و کاشی کردن آن‌ها انجام شده است. پس از او زمانی که میرزای شیرازی در سال ۱۲۸۸ قمری از نجف به سامرا مهاجرت کرد به دستور او تعمیراتی در صحن و حرم انجام شد. همچنین افراد دیگری از تجار، بزرگان شیعه و همچنین علما در بازسازی حرم و آبادی شهر سامرا نقش داشته‌اند.
تخریب گنبد، تلخ‌ترین حادثه
اما این بازسازی‌ها پایان حوادث این صحن و سرا نبود. می‌توان گفت آخرین واقعه از هر آنچه بر این حرم گذشته، تلخ‌تر و سخت‌تر بود. حرم عسکریین در سال‌های ۱۳۸۴ و ۱۳۸۶شمسی در عملیات‌های تروریستی گروه‌های تکفیری آسیب بسیاری دید. در حادثه اول بخشی از گنبد حرم که یکی از بزرگ‌ترین گنبدهای مرقد امامان شیعه بود با پوشش آجری و طلاکاری‌اش و همچنین تزئینات کاشی‌کاری بر دیوارهای آن، فرو ریخت اما پایه‌های گنبد، بدنه اصلی و دیوارها، سالم باقی ماند. پس از این حادثه، کار بازسازی و ساخت گنبد حرم شروع شد و سال ۱۳۹۴ به پایان رسید. وقتی به تاریخچه این حرم نگاه می‌اندازید، آنچه بیشتر از نام شاهان به چشم می‌آید، رد پای هنرمندان ایرانی است که در این صحن و سرا در بین طلاکاری‌ها، کاشی‌ها و آینه‌ها باقی مانده است. رد پایی که در بازسازی این بنا با ساخت ضریح در ایران تکمیل شد. در بازسازی حرم، گنبد با بیش از ۲۳هزار خشت طلا پوشانده شده است. ضریح حرم نیز به همت آیت‌الله سید علی سیستانی و به دست هنرمندان ایرانی ساخته شده است. گفته می‌شود در این بازسازی تلاش بر این بوده همه جنبه‌های هنری صحن و نشانه‌ها و اثر هنرمندان قدیمی در آن حفظ شده و بنا به همان شکلی که بوده، بازسازی شود.
ضریحی که در ایران ساخته شد
عملیات ساخت این ضریح مطهر از سال ۸۹ در ایران آغاز و پس از دو سال به پایان رسید. به گفته کارشناسان، ضریح جدید با حفظ جنبه‌های هنری ضریح قدیمی و همچنین ریزه‌کاری‌های هنرمندان جدید، یکی از زیباترین ضریح‌ها در حرم امامان معصوم(ع) است. چوب، یکی از مهم‌ترین موادی است که در ساخت این ضریح به کار گرفته شده است. چوبی که در ساخت این ضریح استفاده شده از مرغوب‌ترین چوب‌های موجود در بازار است که براساس تحقیقات دانشمندان و آزمایش‌های آن‌ها حدود ۳۰۰ تا ۴۰۰ سال استحکام دارد. نقره، ماده دیگری است که در کنار مس و طلا در ساخت این ضریح مورد استفاده قرار گرفته است. یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های این ضریح، سقف معرق‌کاری شده آن است. گره‌بندی‌های وسط سقف با اسماءالله و شبکه‌های داخلی با چهار قاب و شیشه‌های رنگی که روی هر قوس منقش به آیات الهی است، زینت داده شده است. برای هر کدام از این قبور، داخل ضریح یک صندوق خاتم‌کاری آماده شده است. استادان قلم‌زن، خاتم‌کار، منبت‌کار و میناکار همه دور هم جمع شدند و با ساخت در و پنجره‌های این ضریح، این اثر هنری را با عشق به پایان رساندند. با مرور مراحل ساخت این ضریح متوجه می‌شویم هنرمندانی از شیراز، یزد، اصفهان و سایر شهرهای ایران هر کدام به نوعی درگیر ساخت این اثر هنری بوده‌اند و گویی همه ایران توانسته نقشی به یادگار بر این ضریح متبرک بنشاند.
نظر شما