عتبه - نیوز -آزیتا ذکاء؛ مکتب تفکیک یا مکتب مَعارفی خراسان، اندیشه‌ای مبتنی بر خالص‌سازی معارف دینی و تفکیک و جدایی آن از اندیشه‌های فلسفی و عرفانی است که آغازگر آن میرزامهدی غروی اصفهانی در مشهد بوده است.
حوزه علمیه مشهد بعد دوره شاهنشاهی رضاشاه توسط میرزامهدی غروی‌اصفهانی‌ رشد چشم‌گیری کرد و با درگذشت ایشان در اواسط دهه ۲۰ شمسی حوزه مشهد بزرگ‌ترین استاد خود را از دست داد.
امروز در معرفی یکی از مشاهیر مدفون در حرم مطهر رضوی به شخصیت فرهیخته علمی این عالم‌جلیل‌القدر پرداختیم که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید.

طلوع ستاره‌ای از بیت علم و معنویت
آیت‌الله میرزامهدی غروی‌اصفهانی در ماه محرم سال ۱۲۶۴ شمسی در محله بیدآباد اصفهان در بیت علم و معنویت متوّلد شد. میرزامهدی ابتدا تحصیل را در مکتب آغاز کرد و سپس به حوزه اصفهان راه یافت و زیر نظر حجت‌الاسلام‌والمسلمین ‌آقا اسماعیل غروی به فراگیری علوم اسلامی پرداخت.
بعد از فوت پدر، حاج ‌آقا رحیم ارباب هدایت تحصیلی میرزامهدی را عهده‌دار شد و با توجه به تمایلات فلسفی حاج ‌آقا رحیم ارباب، نزد اساتید فلسفه و عرفان حوزه اصفهان مانند حضرات‌ آیات ‌آخوند ملا محمد کاشانی و جهانگیرخان قشقایی و… به تحصیل معقول پرداخت. پس از تکمیل ادبیات عرب، سطوح فقه و اصول و معقول، در درس خارج فقه و اصول اساتید اصفهان شرکت کرد.

هجرت تحصیلی به عراق
در اوان جوانی به توصیه و همراه نامه حاج ‌آقا رحیم ارباب برای سیداسماعیل صدر جهت ادامه تحصیل به عراق هجرت کرد. میرزامهدی نیز به قصد ‌اقامت در نجف حرکت کرده، نامه را به جناب سیداسماعیل صدر می‌دهد و مورد لطف و عنایت خاص ایشان قرار می‌گیرد. آقای صدر طبق درخواست حاجی ارباب همه امور مالی، علمی و معنوی میرزامهدی را عهدار می‌گردد.
آیت‌الله سیداسماعیل صدر که سرپرستی علمی و معنوی میرزامهدی را برعهده داشت و به او فقه و اصول را آموخته بود، به ایشان امر کرد که در درس خارج اصول ‌آخوند خراسانی و درس خارج فقه علامه سیدمحمدکاظم یزدی نیز حاضر شود.

شاگرد خصوصی میرزای نائینی
میرزامهدی به توصیه آیت‌الله صدر پای درس فقه و اصول میرزای نائینی نشست. آغاز درس خصوصی میرزای نائینی برای میرزامهدی همزمان با انقلاب مشروطیت بود.‌ این درس خصوصی حدود ۶ سال طول کشید. کم کم به جمع این شاگرد خصوصی، بزرگانی همچون آیت‌الله سیدجمال‌الدین گلپایگانی، آیت‌الله سیدمحمود شاهرودی، آیت‌الله شیخ موسی خوانساری، شیخ حسین حلّی و سیدعلی مدد اضافه شد و میرزای نائینی در حدود ۵ سال مباحث مهم فقه و اصول را برای این چند نفر بیان کرد.
میرزای نائینی آن‌قدر به میرزامهدی عنایت داشت که در بین این شاگردان، بیشترین شهریه را به ایشان می‌داد. این شاگردان با یکدیگر مباحثه درسی نیز داشتند و میرزامهدی به خاطر تقدم شاگردی و آشنایی با مبانی میرزای نائینی مسلط‌تر از دیگران بود. 

اجازه اجتهاد از استاد خصوصی
میرزامهدی جوانی ۳۵ ساله بود که درس ایشان نزد میرزای نائینی در سال ۱۲۹۹ به اتمام رسید؛ میرزامهدی در عید فطر سال ۱۳۳۸ ه.ق برابر با روز جمعه ۲۸ خردادماه سال ۱۲۹۹ شمسی اجازه کتبی اجتهاد مطلق را به دست‌خط استاد خصوصی خود دریافت می‌کند؛ میرزای نائینی در مرقومه اجازه اجتهاد از استعداد و هوش عالی و کم‌نظیر میرزامهدی تجلیل کرده و می‌نویسد: «در درس فقه و اصول من سال‌های زیادی در نجف با جدیّت حاضر شده و درس را فهمیده و تحقیق و تدقیق نموده است و اکثر مطالب درس فقه و اصول را که شرکت نموده، نوشته و تقریر نموده و خوب و دقیق تقریر نموده: ... واحسن و اجاد و ادی حق المراد و بلغ رتبه الاجتهاد». این اجازه اجتهاد مطلق است؛ و در آن اجازه تقریرات فقه و اصول میرزا مهدی اصفهانی را صراحتاً تائید نموده است. کمتر کسی است از شاگردان میرزای نائینی که این‌گونه اجازه اجتهادی داشته باشد که ضمن تصریح به اجتهاد مطلق تقریراتش را نیز تائید کرده باشد.

هجرت به مشهد به توصیه میرزای نائینی
میرزامهدی دو سال بعد از دریافت اجازه کتبی اجتهاد از استاد خود، به توصیه ایشان نیز برای سکونت و تدریس در مشهد به شهر امام رئوف مهاجرت می‌کند. میرزا مهدی با ورود به مشهد، در سه دوره به تدریس در حوزه علمیه این شهر پرداخت. دوره نخست: مبانی فقهی و اصولی آخوند خراسانی و میرزای نائینی را تدریس کرد. دوره دوم: مبانی فقهی و اصولی خود را درس می‌داد. در روزهای پنجشنبه و جمعه مباحثی جدید که سابقه تدریس آن‌ها در حوزه‌های علمیه وجود نداشت تحت عنوان مباحث مَعارف مطرح شد. از جمله حاضران در این دروس شیخ هاشم قزوینی، شیخ مجتبی قزوینی و شیخ محمود حلبی‌تولایی بودند. دوره سوم تدریس میرزای اصفهانی پس از گذشت مدتی از دوران رضاخان شروع شد. سیاست‌های ضدروحانیت رضاخان موجب شد که اکثر مدارس مشهد، جز یکی دو مورد، تعطیل شود و درس‌ها به صورت رسمی برپا نگردد و حوزه مشهد نیز به رکود دچار گشت. پس از شهریورماه سال ۱۳۲۰ شمسی، شیخ مرتضی آشتیانی و میرزامهدی اصفهانی، زعامت حوزه مشهد را به دست گرفتند و حوزه رشد خود را از سر گرفت.

پیشنهاد مرجعیّت
باتوجه به سوابق تحصیلی میرزامهدی غروی‌اصفهانی در نجف‌اشرف نزد اساتید بزرگ و تدریس خارج فقه و اصول ایشان در مشهد و تألیف کتب فقهی و اصولی و مباحثه علمی با میرزا و مقایسه‌ آن با سایر اساتید و مجتهدان برجسته، برخی از اساتید فقه و اصول و مجتهدان حوزه مشهد که خود از شاگردان ایشان بودند، پس از رحلت مرحوم آیت‌الله‌العظمی سیدابوالحسن اصفهانی،‌ میرزای اصفهانی را بهترین گزینه برای مرجعیّت شیعه تشخیص داده و از ایشان درخواست کردند که مرجعیّت شیعه را بپذیرد، اما میرزا مهدی اصفهانی نپذیرفت و به سایر فقهای عظام همچون حاج ‌آقا حسین بروجردی، حاج ‌آقا حسین قمی و سید محمود شاهرودی ارجاع می‌داد.

مدفون در زیر گنبد الله‌وردی‌خان
عاقبت میرزامهدی غروی‌اصفهانی پس از یک عمر تلاش خالصانه برای تدریس معارف قرآن و عترت و تربیت مجتهدان و عالمان ربّانی در روز پنج‌شنبه ۱۹ ذی‌الحجه سال ۱۳۶۵ ه.ق برابر با ۲۳ آبان‌ماه سال ۱۳۲۵ در مشهد به علت سکته قلبی درگذشت و پس از تشییع جنازه باشکوه در میان علما و اساتید حوزه و طلاب و فضلای حوزه مشهد در حرم مطهر رضوی در رواق دارالضیافه و زیر گنبد الله‌وردی خان به خاک سپرده شد.