استاد دانشگاه باقرالعلوم(ع)، در این نشست که روز گذشته در قم برگزار شد، گفت: ما به درستی قدردان نعمت وجود امام رضا(ع) در کشور نیستیم ولی ایشان از همان سال ۲۰۰ هجری که وارد ایران شدند همواره لنگرگاه حفظ جامعه بوده و فیوضات آن حضرت شامل حال جامعه ما شده است.
حجت‌الاسلام والمسلیمن غلامرضا بهروزی‌لک در سخنانش، به تبیین موضوع «مناسبت عدالت و سعادت در اندیشه اسلامی با تأکید بر اندیشه‌های تمدنی امام رضا(ع)» پرداخت و با اشاره به تفسیر سکولار از آیات عدل و قسط، گفت: اخیراً برخی افراد برای اینکه نگاه مردم‌سالار سکولار و شبه سکولار را از قرآن استخراج کنند، «لام» در «لیقوم الناس بالقسط» را طوری معنا می‌کنند که یعنی مردم باید قسط را پیاده کنند، در حالی که اقامه‌کننده قسط امام و رهبر جامعه است و مردم به واسطه اقامه قسط قوام خواهند یافت.
وی ابراز کرد: بین مفاهیم سعادت، عدالت و جود و ایثار نوعی هم‌مفهومی وجود دارد از این رو امام رضا(ع) فرمودند هر کسی وارد ربوبیت الهی شود، به سعادت رسیده است و سعادت هم با عدل ایجاد خواهد شد. ما به درستی قدردان نعمت وجود امام رضا(ع) در کشور نیستیم ولی ایشان از همان سال ۲۰۰ هجری که وارد ایران شدند همواره لنگرگاه حفظ جامعه بوده و فیوضات آن حضرت شامل حال جامعه ما شده است.
وی با بیان اینکه پیام اصلی حدیث سلسله‌الذهب امام رضا(ع) بیانگر ربوبیت تامه خداوند در قالب حصن و دژ امن است، گفت: البته بشرطها و شروطها را هم اضافه کردند که همان ولایت ائمه(ع) است. امنیتی که در این روایت از آن سخن گفته شده است روایتی است که هیچ اعوجاج و ناامنی در آن نیست.
عدل مایه قوام جامعه است
وی تصریح کرد: امام رضا(ع) در تبیین عدل فرموده‌اند: «عدل، پایه و دوام و قوام جامعه است» اما توصیه کرده‌اند در عین عدالت باید جود هم وجود داشته باشد. بنابراین اصل و معیار حسن و قبح در اصل خلقتی است که خدا قرار داده است و خدا این عالم را براساس حق خلق کرده است. خداوند چون براساس اقتضاء ذات خود عادل است، محور عالم را بر حق و عدل قرار داده است و جایگاه عدل را هم خود خدا قرار داده است.
رابطه بین مفاهیم عدل، جود و سعادت
حجت‌الاسلام والمسلیمن بهروزی‌لک ادامه داد: دوری از خداوند و عبودیت او عذاب است به همین دلیل خداوند فرموده است، اگر کسی از خدا روبگرداند، معیشت او تنگ خواهد شد. نتیجه آنکه عدالتی را که امام رضا(ع) فرمودند، این است که با سعادت توأم باشد، یعنی سعادتی که مبتنی بر عدل است. بنابراین بین مفاهیم سعادت، عدالت و جود و ایثار نوعی هم مفهومی وجود دارد از این رو امام رضا(ع) فرمودند هر کسی وارد ربوبیت الهی شود، به سعادت رسیده است و از طرفی جامعه اسلامی و الهی مبتنی بر عدل است.
داده‌های دینی در مورد عدالت و مقاومت منحصر به نخبگان نیست
حجت‌الاسلام احمد رهدار، استاد حوزه و دانشگاه نیز در ادامه این نشست، به تبیین «صورت‌بندی مقاومت‌های تاریخی و ارزیابی آنها از منظر منطق عدالت» پرداخت و با بیان اینکه سرمایه تاریخی ما در گذشته مقاومت‌های دینی است از همین رو در منطق مقاومت اسلامی، دین عین عدالت و عدل است، گفت: داده‌های دینی در مورد عدالت و مقاومت انحصار به نخبگان یک قوم ندارد و عمدتاً برای نجات توده‌ها است.
وی گفت: امروز ما در میانه یک تاریخی هستیم که وقتی نگاه به پیشینه تاریخ خود می‌کنیم، می‌توانیم نمونه‌هایی را بیابیم و آن را از پس عینک نیازهای امروز به تحلیل بنشینیم. یکی از مهم‌ترین این دغدغه‌ها، مسئله عدالت و گفتمان مقاومت است. عدالت از شعارهای اساسی اسلام و انقلاب و رهبران و عالمان دین بوده و هست به خصوص اینکه ما پیشینه و نمونه‌ای چون عدالت علوی را در تاریخ سراغ داریم.
این استاد حوزه علمیه افزود: از سوی دیگر، مقاومت هم از نمونه‌های اعلای تمدنی ماست و این گفتمان را هدیه و امانت خدا می‌دانیم و معتقدیم که در عین حال از عمق تاریخ اسلامی ما حاصل شده است، یعنی مقاومتی که امروز می‌بینیم، از این دوره آغاز نشده و از قبل هم وجود داشته گرچه با این عنوان شناخته شده نبوده است.
حجت الاسلام رهدار با بیان اینکه در ایران، شبه قاره هند، شمال آفریقا و برخی کشورهای عربی شاهد جنبش‌های متعدد بوده‌ایم که با نام اسلام هم انجام شده است، اظهار کرد: وقتی در وجه کلی به این جنبش‌ها نگاه کنیم، در همه آنها جوهر مشترک اسلام و مقاومت را می‌بینیم که با محوریت عدالت انجام شده است.
میل به مقاومت و عدالت فطری است
استاد دانشگاه باقرالعلوم(ع) با بیان اینکه در رأس همه این مقاومت‌ها، جنبش عاشورا توسط امام حسین(ع) بوده است، گفت: حداقل در تاریخ اسلام و مسلمانان تا امروز دوره‌ای از تاریخ را در هیچ عصر و نسلی نمی‌توان یافت که نمونه‌هایی از کنش‌های فردی و جمعی که بتوان آن را عنوان عدالت‌خواهی و مقاومت داد نیابیم؛ در ادیان و اقوام دیگر هم این مسئله وجود دارد و این نشان می‌دهد مقاومت و عدالت جزء فطرت انسانی است و انسان آن را در کنه وجود خودش می‌طلبد.
حجت‌الاسلام رهدار با بیان اینکه هدف ما در بحث مقاومت در درجه اول توده است ولی پیش‌شرط آن مقاومت نخبگانی است، اظهار کرد: مقاومت هم بر دو قسم دینی و غیر دینی قابل تقسیم است و مقاومتی که ابزار و فرایند و اهداف آن به دین نسبت داده شود، دینی است؛ ممکن است در یک جامعه اسلامی، مقاومتی شکل بگیرد ولی آن را به دین ارجاع ندهند و دغدغه آن را نداشته باشند که نتایج و ابزار و مبانی را از دین بگیرند و با آن بسنجند.
استاد حوزه و دانشگاه تصریح کرد: برخی از مقاومت‌ها که غربی‌ها به آن عنوان مقاومت شکننده داده‌اند به نتیجه نرسیده است. یکی از اندیشمندان غربی مدعی شده است که مقاومت‌های ایرانیان از دوره صفویه تا دوره معاصر شکننده بوده است ولی انقلاب را نمی‌توانند شکننده بخوانند زیرا برآیند چندین قرن تحول‌خواهی ایرانیان است و خود را چند دهه جلو آورده و حتی تحدی کرده است.
انقلاب ایران یک استثنا است
حجت‌الاسلام رهدار بیان کرد: انقلاب ایران در مقایسه با انقلاب فرانسه و اکتبر روسیه مزایای زیادی دارد و برخی محققان در این خصوص کتاب نوشته‌اند، در واقع آنان انقلاب اسلامی را یک استثناء می‌دانند زیرا مقاومت‌های ملت ایران در طول چند قرن قبل را شکننده می‌دانند و معنای شکست و پیروزی در ادبیات غرب با ادبیات انقلاب اسلامی فرق دارد، برای نمونه قیام امام حسین(ع)، در اندیشه غرب شکست خورده است ولی ما کاملاً آن را موفق می‌دانیم.
نظر شما