عتبه نیوز؛ همزمان با سالروز تخریب مزار ائمه بقیع (ع) در مدینه منوره در سال ۱۳۴۴ هجری قمری، یاد و سخن از این هجمه کور وهابیت در محافل شیعی تازه می‌شود و مجالس عزاء برای احیاء اهمیت این واقعه در گوشه و کنار برگزار می‌گردد.
در سال‌های گذشته برخی صاحبنظران و دلسوزان پیشنهاداتی برای جلب توجه جهان اسلام و حتی جامعه بین المللی به این رویداد و ایجاد فشار به حکومت سعودی برای بازسازی بقیع مطرح کردند؛ مواردی مانند نامه نگاری شیعیان به سازمان ملل.
اما آیا یک عقیده و دلبستگی و ضرورت مذهبی شیعی می‌تواند برای جهان اسلام یا جامعه بین المللی مهم و قابل اعتناء باشد؟ چرا باید دیگر مسلمانان یا مثلا سازمان‌های بین المللی به بازسازی مزارات و حرم أئمه اهل بیت(ع) اهمیت بدهند؟ و آیا اساسا راه جهانی سازی دیدگاه‌ها و مطالبات جهان تشیع از محافل و ارگان‌های جهانی و بین المللی با نامه نگاری آحاد شیعیان در گوشه و کنار به مجموعه ای مانند سازمان ملل محقق می‌شود؟
چند سال پیش خبری در شبکه‌های اجتماعی دست به دست می‌شد که از تلاش گروهی از شیعیان برای ثبت واقعه عاشوراء به عنوان جنایت جنگی در سازمان ملل و محکومیت آن توسط شورای امنیت حکایت می‌کرد! مسئله ای که به روشنی بیگانگی این افراد یا فعالان با عرف رایج و حاکم در روابط بین الملل را هویدا می‌ساخت.
اما می‌توان این سؤال را مطرح نمود که آیا راهی عُقلایی و عقلانی برای جلب توجه افکار عمومی جهان اسلام یا حمایت سازمان‌های بین المللی از حقوق و مطالبات شیعیان وجود دارد؟
بررسی‌های فرایندهای حاکم بر روابط بین الملل و حقوق بین الملل نشان می‌دهد با دقت و اشراف و ژرف نگری می‌توان به راه حل‌هایی در این رابطه دست یافت علاوه بر آنکه ظرفیت‌های مهمی درون جهان اسلام وسازمان‌های اسلامی در این حوزه قابل بازیابی است.
مطالبه بازسازی و رسیدگی به حرم ائمه بقیع (ع) قدمتی دست کم به طول بیش از نیم قرن دارد. نامه معروف امام موسی صدر به پادشاه وقت عربستان یک نمونه بارز از تلاش‌های شیعیان در سده گذشته میلادی و قمری است.
بعد از انقلاب اسلامی و بروز وقایع دردناکی چون به خاک و خون افتادن حجاج ایرانی در مراسم برائت از مشرکین، اداره و نظارت بر مشاعر مقدسه مکه و مدینه خارج از اختیار حکومت سعودی و توسط کشورهای اسلامی همچون مطالبه ای به شیوه‌ها و بیان‌های مختلفی توسط جمهوری اسلامی طرح و عنوان می‌گردید اما حادثه منا و جان باختن هولناک جمع کثیری از حجاج کشورهای اسلامی این ایده را به پیشنهاد و درخواست بخش‌های دیگری از جوامع اسلامی تبدیل کرد.
حتی در شرق آسیا و کشورهای اندونزی و مالزی گروهی از فعالان مسلمان مجموعه ای بنام هیأت نظارت بر اداره حرمین شریفین برای رصد کیفیت اقدامات حکومت سعودی تأسیس کردند.
در سال‌های گذشته عربستان سعودی به دلایل واضح سیاسی از حضور رسمی و مستقیم حجاج و نیز بعثه حج کشورهای سوریه و قطر ممانعت به عمل آورده است که با اعتراض شدید این کشورها مواجه شده است.
همانطور که اشاره گردید بررسی‌های فرایندهای حاکم بر روابط بین الملل و حقوق بین الملل در داخل و خارج از جهان اسلام می‌تواند به ارائه و بازیابی راه‌هایی برای احیاء بقیع و نیز صیانت از عبادتگاه‌های شیعیان کمک رساند.
۱- به نظر می‌رسد پیش از هر چیز پردازش و تقویت مبانی فقهی این ضرورت گام نخست به شمار آید. وضعیت امروز بقیع قبل از هر چیز ناشی از سیطره عقیدتی و فقهی وهابیت است. گرچه تا کنون زحمات فراوانی در این مسیر برای مقابله با این اندیشه انحرافی کشیده است اما لازم است با محوریت مقوله عبادتگاه‌های اسلامی، بررسی‌ها و منشورات بیشتری بوجود آید. تا زیرساخت‌های فقهی و عقیدتی این مسئله بصورت وسیع و فراگیر مستحکم نشود ممکن است گام‌های بعدی نیز قرین با موفقیت نباشد. می‌توان بخشی از کنفرانس‌های علمی و اسلامی را که سالانه بصورت بین المللی در ایران و برخی کشورهای اسلامی همسو برگزار می‌شود را به این مهم اختصاص داد و با فراخوان مقالات علمی و پژوهشی مقارن و تطبیقی به تقویت و استحکام نظریه ضرورت صیانت از مزارات اسلامی مدد رساند.
۲- ظرفیت‌های سازمان‌های جهان اسلام مانند سازمان همکاری‌های اسلامی و آیسسکو که بازوی فرهنگی این سازمان است هنوز بصورت کامل کاویده و دنبال نشده است. گرچه سالها است که ریاست این دو سازمان با سعودی است و از هر تحرکی که با منافع این کشور سازگار نباشد جلوگیری می‌کند اما در عین حال صیانت و احیای آثار و میراث اسلامی از بندهای منشور سازمان همکاری‌های اسلامی است و هر یک از کشورهای عضو این سازمان امتیازات و حقوق ویژه خود را بنا بر اساسنامه و منشور آن دارد که می‌تواند دنبال کند و آنقدر در قالب‌های متنوع مطرح سازد تا به یک مطالبه جمعی تبدیل شود. بند ۱۱ ماده یک منشور سازمان همکاری‌های اسلامی حمایت از میراث اسلامی را از اهداف این سازمان برمی شمارد.
در آخرین اجلاس سران سازمان همکاری‌های اسلامی در استانبول ترکیه که ویژه حمایت از قدس برگزار شد رئیس جمهوری ایران با استفاده از این فرصت بر ضرورت و اهمیت روز جهانی قدس در حضور رهبران کشورهای اسلامی پای فشرد که سالها بود مسئله روز قدس در این تراز و در یک محفل بین المللی مورد اشاره قرار نگرفته بود.
۳- حقوق بین الملل نیز از دیگر حوزه‌هایی است که می‌توان با واقع نگری ظرفیت‌هایی را در آن جست. بین المللی شدن مدیریت حج و اداره مشاعر مقدسه از مسائلی است که امکان آن از لحاظ حقوق بین الملل منتفی نیست. پیش از این برخی مناطق مورد اختلاف یا مورد توجه کشورها و ملل به عنوان منطقه بین المللی معرفی شده اند. از جمله مناطقی که هم جنبه دینی داشته است و هم بین المللی اعلام شده است منطقه بیت المقدس در فلسطین اشغالی است. سازمان ملل متحد به جهت منازعه رژیم صهیونیستی و اعراب، بیت المقدس را با قطعنامه ۱۸۱ مجمع عمومی سازمان ملل متحد به عنوان یک منطقه ویژه تحت حاکمیت و مدیریت سازمان ملل متحد معرفی کرد. حال منطقه حجاز به عنوان یک منطقه مقدس اسلامی که متعلق به تمام مسلمانان است لازم است بتصریح قرآن مکان امنی برای زائرین خانه خدا باشد.
همچنین یکی از کنوانسیون‌های سازمان آموزشی، اجتماعی و فرهنگی ملل متحد (یونسکو) حمایت از کنوانسیون میراث فرهنگی غیرملموس است که هر دو کشور ایران و عربستان عضو آن هستند. طبق این کنوانسیون بخشی از میراث فرهنگی غیرملموس عبارت است از آداب و سننی که گروهی از مردم آن را بخشی از میراث فرهنگی قلمداد نمایند و اعضای این کنوانسیون از لحاظ عملکرد و انجام تکالیف و تعهدات از طرف نهاد یونسکو مورد ارزیابی و بازخواست قرار می‌گیرند.
۴- در سال‌های اخیر خصوصا پس از حملات داعش در تخریب ابنیه تاریخی و میراث انسانی در کشورهای سوریه و عراق خصوصا بقعه و بارگاه بزرگان دینی و صالحین مذاهب اسلامی در این کشورها، توجه محافل بین المللی به ضرورت صیانت از عبادتگاه‌ها به عنوان بخش مهمی از اجزای فرهنگ ملل در خاورمیانه و دنیا بسیار افزایش یافته است.
این مسئله فرصتی است تا صاحبنظران حقوقی و فرهنگی بصورت تخصصی امکانات رایج و دارج در حقوق بین الملل و نیز روابط بین الملل را برای صیانت از حقوق شیعه در بهره مندی از عبادتگاه‌های تاریخی خود را بصورت جامع و جدی مورد توجه قرار دهند.
نظر شما