پایگاه بین المللی اعتاب و زیارت. بیست و یکم تیرماه سالروز قیام مسجد گوهرشاد و سرآغاز هفته حجاب و عفاف است. به مناسبت این هفته گفتگویی داشته‌ایم با حجت الاسلام دکتر مجید خاموشی، مدرس و پژوهشگر حوزه ادیان و از دبیران علمی همایش بین المللی امام رضا(ع) و گفتگوی ادیان که در ادامه می‌خوانید.
ریشه قرآنی حفظ حرمت اماکن مقدس
حجت الاسلام دکتر خاموشی ضمن گرامی‌داشت یاد شهدای واقعه خونین حمله به مسجد گوهرشاد درباره ریشه قرآنی احترام به اماکن مقدس و حرمت هتک حرمت آن گفت: در قرآن در چند جا اسامی مکان‌های مقدسی ذکر شده و از آن به بزرگی یاد شده است؛ مثلا در سوره بلد می‌خوانیم: «لَا أُقْسِمُ بِهَذَا الْبَلَدِ وَأَنْتَ حِلٌّ بِهَذَا الْبَلَدِ» (بلد/۱و۲) ؛ قسم می‌خورم به این شهر، در حالی که تو در آن جای داری. خداوند در این آیه به سرزمین مکه قسم می‌خورد به اعتبار این‌که رسول خدا (ص) در این شهر حضور دارد. این حضور باعث بزرگی و تقدس آن سرزمین شده است؛ به گونه‌ای قابلیت می‌یابد تا مورد قسم خداوند قرار گیرد.
یا آیه اول سوره اسراء که در مورد مسجد الاقصی است و تعبیر «بَارَکْنَا حَوْلَهُ» در مورد آن استفاده شده است و نشان می‌دهد بیت المقدّس و حوالی آن، محلّ نزول برکات آسمانی، مقّر پیامبران و فرودگاه فرشتگان در تاریخ بوده است: «سُبْحَانَ الَّذِی أَسْرَی بِعَبْدِهِ لَیْلًا مِنَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ إِلَی الْمَسْجِدِ الْأَقْصَی الَّذِی بَارَکْنَا حَوْلَهُ لِنُرِیَهُ مِنْ آیَاتِنَا إِنَّهُ هُوَ السَّمِیعُ الْبَصِیرُ» (اسراء/۱)؛ منزه است آن خدایی که بنده خود را شبی از مسجدالحرام به مسجدالاقصی که گرداگردش را برکت داده‌ایم سیر داد، تا بعضی از آیات خود را به او بنماییم، هر آینه او شنوا و بیناست.
دکتر خاموشی در توضیح سومین آیه اذعان کرد: در ابتدای سوره تین نیز قسم به سرزمین‌هایی مقدس مطرح شده است: «وَ التِّینِ وَ الزَّیْتُونِ وَ طُورِ سِینِینَ وَ هذَا الْبَلَدِ الْأَمِینِ» (تین آیات ۱ تا ۳).
طور سینین، همان وادی سینا میان مصر و فلسطین امروزی و محل نزول وحی بر موسی است و بلد امین همان مکه معظم است که خداوند در این آیات به این سرزمین‌ها قسم یاد کرده است و نشان می‌دهد قداست وحی، به زمین‌ها (طور سینین و مکه) نیز سرایت می‌کند.
در برخی روایات، به قرینه «طُورِ سِینِینَ» و «الْبَلَدِ الْأَمِینِ» که اشاره به دو مکان مقدس است، آمده است که مراد از «التِّینِ وَ الزَّیْتُونِ» نیز محلّ رویش این دو میوه می‌باشد نه خود تین و زیتون و آیه را اشاره به شهرهای مدینه و بیت المقدس دانسته‌اند ( تفسیر نورالثقلین).
این مدّرس حوزه علمیه مشهد به آیات دیگری در این‌باره نیز اشاره کرد و گفت: آیات دیگری نیز در مورد محل وحی به حضرت موسی نازل شده است: «إِنِّی أَنَا رَبُّکَ فَاخْلَعْ نَعْلَیْکَ إِنَّکَ بِالْوَادِ الْمُقَدَّسِ طُوًی فاخلع نعلیک» (طه/۱۲)؛ من پروردگار توام! کفشهایت را بیرون آر، که تو در سرزمین مقدّس «طوی» هستی!
پس سرزمین و مکان می‌تواند مقدس باشد؛ چنان‌چه در این آیه دستور به کندن کفش‌ها آمده است که نهایت احترام به یک سرزمین را می‌رساند.
وی گفت: در آیه دیگری نیز لفظ مقدس برای این مکان به کار رفته است: «إِذْ نَادَاهُ رَبُّهُ بِالْوَادِ الْمُقَدَّسِ طُوًی» (نازعات/۱۶)؛ در آن هنگام که پروردگارش او را در سرزمین مقدّس «طوی» ندا داد
ایشان ادامه داد: در آیه ۲۱ سوره مائده نیز از تعبیر مقدس برای سرزمین استفاده شده است: «یَا قَوْمِ ادْخُلُوا الْأَرْضَ الْمُقَدَّسَةَ الَّتِی کَتَبَ اللَّهُ لَکُمْ وَلَا تَرْتَدُّوا عَلَی أَدْبَارِکُمْ فَتَنْقَلِبُوا خَاسِرِینَ»؛ ای قوم! به سرزمین مقدّسی که خداوند برای شما مقرّر داشته، وارد شوید! و به پشت سر خود بازنگردید (و عقب گرد نکنید) که زیانکار خواهید بود!»
منظور از این ارض مقدس، بیت المقدس است و این آیه نشان می‌دهد، سرزمین‌های مقدّس را باید از چنگ نااهلان بیرون آورد «ادْخُلُوا الْأَرْضَ الْمُقَدَّسَةَ» ( تفسیر نور(10جلدی)، ج2، ص: 268).
حرمت مساجد و حرم‌های اهل‌بیت (ع)
حجت الاسلام خاموشی در مورد احترام و حرمت مساجد نیز اظهار کرد: حرمت و احترام مساجد نیز از آیات متعددی استفاده می‌شود؛ به ویژه مسجد الحرام که حتی اسم آن نشان‌دهنده حرمت و حریم است: «یَـأَیُّهَا ٱلَّذِینَ ءَامَنُواْ إِنَّمَا ٱلمُشرِکُونَ نَجَس فَلَا یَقرَبُواْ ٱلمَسجِدَ ٱلحَرَامَ بَعدَ عَامِهِم هَذَا وَ إِن خِفتُم عَیلَة فَسَوفَ یُغنِیکُمُ ٱللَّهُ مِن فَضلِهِۦٓ إِن شَاءَ إِنَّ ٱللَّهَ عَلِیمٌ حَکِیم» (توبه/۲۸)
این دانش‌آموخته حوزه علمیه مشهد و قم در مورد احترام حرم‌های اهل‌بیت (ع) گفت: ما معتقدیم حی و میت اهل‌بیت (ع) فرقی ندارد و مکان‌های منسوب به اهل‌بیت (ع) دارای قداست و احترام هستند؛ همان‌گونه که خداوند شهری را به خاطر حضور پیامبر (ص) بزرگ می‌شمارد: «لَا أُقْسِمُ بِهَذَا الْبَلَدِ وَأَنْتَ حِلٌّ بِهَذَا الْبَلَدِ» (بلد/۱و۲) و همان‌گونه که خداوند دستور می‌دهد کسی بدون اذن و اجازه وارد خانه رسول خداوند نشود: «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لَا تَدْخُلُوا بُیُوتَ النَّبِیِّ إِلَّا أَنْ یُؤْذَنَ لَکُمْ». بیوت اهل‌بیت (ع) نیز در حکم بیت رسول خدا است؛ چنان‌چه در دعای اذن ورود حرم‌های اهل‌بیت هم این نکته اشاره شده است: «اللَّهُمَّ إِنِّی وَقَفْتُ عَلَی بَابٍ مِنْ أَبْوَابِ بُیُوتِ نَبِیِّکَ، صَلَوَاتُکَ عَلَیْهِ وَ آلِهِ ...».
رعایت حجاب و عفاف از آداب ضروری زیارت
حجت الاسلام خاموشی در مورد وظایف مردم و نهادها در حفظ حرمت اعتاب مقدسه گفت: در مورد مردم به نظر می‌رسد کسی که به زیارت عتبات مقدسه می‌آید با دید احترام وارد می‌شود و کسی خواسته بی‌احترامی به این مکان‌های مقدس نمی‌کند؛ بله گاهی برخی افراد، ممکن است ناخواسته و از روی ناآشنایی برخی آداب و احکام مثل حجاب و آرایش را رعایت نکنند که باید برای زائر فرهنگ‌سازی و اطلاع‌رسانی شود و این بیشتر متوجه مسئولان اعتاب مقدسه است که با برنامه‌های متعدد این آگاهی بخشی فراگیر را محقق کنند. خود مردم هم در فضای داخل این اماکن مقدس به یک‌دیگر تذکر می‌دهند و باید گفت این حفظ حرمت اعتاب، خواست عمومی و مطالبه خود مردم است و مسئولان اعتاب مجری این مطالبه مردمی هستند.
دکتر خاموشی ادامه داد: ورود به حریم اماکن مقدس بدون آداب نیست؛ آداب ظاهری و آداب باطنی دارد؛ چه این‌که در همه دنیا آدابی برای اماکنی که به زعم خودشان مقدس است قرار می‌دهند. رعایت ظاهر و حفظ حجاب از آداب ظاهری و البته ضروری است؛ خداوند به حضرت موسی (ع) دستور می‌دهد هنگام ورود به سرزمین مقدس طوی کفش‌های خود را دربیاورد و این ادبی ظاهری است و نشانه احترام است. رعایت پوشش استاندارد و شرعی هم هنگام حضور در حرم‌های اهل‌بیت (ع) یکی از این آداب بلکه واجبات ظاهری است که برای حفظ احترام این حرم‌ها باید رعایت شود و این محدودیت در پوشش در همه جای دنیا برای اماکن مقدس مرسوم است.
این پژوهشگر حوزه ادیان گفت: در بیرون حرم‌ها نیز باید این احترام و حریم حفظ شود که تلاش بیشتر مسئولان و متولیان را می‌طلبد. قوانین شهرسازی در محدوده حریم حرم، باید طوری برنامه‌ریزی شود که منافی حفظ حرمت و احترام حرم‌ها نباشد؛ مثلا در فاصله معقولی از حرم‌ها، مغازه و پاساژ و مکان‌های تفریحی که زیارت را تحت الشعاع قرار دهد طراحی نشود. ریل‌گذاری مسئولان اعتاب مقدسه باید به‌گونه‌ای باشد که حریم حرم‌ها از حرمت‌زدایی محفوظ بماند.
نظر شما