عتبه نیوز . زیارت در منظومه معارف اسلامی از منزلت والایی برخوردار است و در روایات اهل بیت (ع) اهمیت فراوانی به آن داده شده است تا آنجا که ثواب برخی زیارات، معادل حج که یکی از ارکان دین اسلام قرار داده شده، بیان می گردد. در این رابطه حجت الاسلام علی طالبیان مشهدی مدرس مدرسه عالی فقاهت در یادداشتی نگاهی داشته است به دلایل، ابعاد و تفاوت ثواب زیارات خصوصا زیارت حضرت ثامن الحجج علیه السلام.

یکی از سؤالات و شبهاتی که در مورد زیارت امام رضا (ع) و روایاتی که در مورد زیارت حضرت ثامن الأئمه (ع) مطرح می گردد این است که چرا ثواب‌های ذکر شده در روایات چنین متفاوت و گاه متناقض به نظر می رسد؟ بطور مثال در روایتی معادل هفتاد هزار حج ذکر گردیده و در روایتی دیگر ثواب زیارت صد هزار حج ذکر شده است! در روایتی دیگر میزان دیگری مطرح شده است و با ثواب صدهزار شهید مقایسه شده است.

در جواب باید گفت تفاوت روایات در بیان ثواب و پاداش زیارت امام رضا (ع) و ائمه دیگر (ع) بیش از هر چیز به تفاوت درجات افراد برمی‌گردد؛ از این‌رو باعث تفاوت آثار اعمال معنوی که دارای ثواب اخروی هستند می‌شود گرچه در ظاهر دو عمل همانند هم باشد. در این رابطه سه شاخص را می‌توان در این تفاوت مؤثر دانست که در ادامه بدان می‌پردازیم و باید دانست زائران با توجه به سعی در کسب بیشتر این شاخص‌ها می‌توانند به زیارت کامل‌تری دست یابند.

معرفت و نیت خالصانه زیارت

عمده عنصر مؤثر در تفاوت ثواب، تفاوت در معرفت‌ها و نیات زائران است. هرچه معرفت و نیت زائر نسبت به مزور و کسی که به زیارت وی آمده است بیشتر و خالص‌تر باشد، عمل مؤثرتر و ثواب بیشتری دارد. در واقع اساسی‌ترین رکن عمل، نیت هر فعل است و ماهیت واقعی عمل بر پایه نیت است؛ بنابر این شایسته است زائری که وقت و مال خود را صرف می‌کند و مشکلات و سختی‌های سفر را متحمل می‌گردد، نیت خویش را هر چه خالص‌تر گرداند تا بُرد عمل او شکافتن باب‌های آسمان و قبولی عمل باشد و منتهی به بهشت گردد؛ بر این اساس ثواب زیارت اهل بیت علیهم السلام طبق روایات چنین منظور می شود.

در این رابطه حدیثی از پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم نقل گردیده که می فرمایند: «من أتانی زائرا فی المدینة محتسبا کنت له شفیعا یوم القیامة». (ابن قولویه، ١٤) یعنی کسی که تنها به انگیزۀ زیارت من، مرا در مدینه زیارت کند، خداوند او را وارد بهشت می کند.
 

زیارت در حد خود هدف و مقصدی مستقل است که باید هیچ چیز را در کنار آن ندید. زائر باید زیارت را به تنهایی هدف مستقل و مقدس بداند؛ به گونه ای که همراه کردن آن با امور دیگر از ارزش و بهای آن کاسته و آن را بی محتوا و بی معنا می سازد. زیارت را با سیاحت و تفریح آمیختن و انگیزۀ غیر زیارتی را در نیت وارد کردن موجب تضعیف جایگاه زیارت و نقص در میزان تأثیر و ضعف قلمرو آن می شود؛ از این رو باید زیارت را استقلالی دید و هیچ امری را کنار آن قرار نداد. این معنا جلوه ای از اخلاص در زیارت و مایۀ تمام و کمال زیارت است.
 

رعایت آداب زیارت

هر فعل عبادی آداب و دستورالعمل‌هایی دارد که هرچه این دستورالعمل‌ها بیشتر و بهتر و دقیق‌تر رعایت شود، آن فعل به کمال خودش نزدیک‌تر است و به تبع ثواب آن عمل هم متفاوت خواهد بود. برای نمونه دعا کردن یکی از آداب زیارت بلکه از ارکان زیارت کامل است. گرچه زیارت را می‌توان با یک سلام نیز انجام داد؛ اما تعالی‌بخش زیارت دعا است. در دعا باید همت بلند داشت که خلاصه می شود در چند جمله:

 ۱. کم نخواهیم ۲. برای همه بخواهیم ۳. بهترین‌ها را بخواهیم

بهترین خواسته ها را معصومین در ادعیه به ما آموزش داده‌اند؛ امامانی که نه تنها به معیار بین خوب و بد آگاهی دارند بلکه بین خوب و بهتر نیز تمییز می‌دهند؛ از این‌رو بهترین ادعیه و خواسته‌ها همان است که از دو لب درر بار اهل بیت علیهم السلام در مقام دعا خارج شده است.
با ایمان به این‌که خداوند قادر است و امام علیه السلام آبرومند درگاه خداوند و عروة الوثقی است نیز دیگر کم‌خواستن نشان از عدم معرفت است.
همچنین در دعا باید برای همه بخواهیم و مسئلت نماییم. دعای برای دیگران علاوه بر جلب نظر ربوبی آثار بی‌کرانی دارد که در روایات به آن توصیه شده است. انگیزه‌های معنوی را نباید محدود کرد؛ زائر می‌تواند فقط برای بهره‌مندی معنوی خودش دعا کند و می‌تواند با اهدای ثواب به زنده‌ها و رفتگان و دعا برای دوست و آشنا و فامیل و حق‌داران بُرد و ثواب عمل خویش را بیشتر کند؛ چقدر دعای عالیه المضامین در این موضوع زیباست. در فرازی از این دعا از همسر و فرزند و برادر و خواهر و عمو و عمه و دایی و فرزندان این‌ها گرفته تا جمیع حق‌داران نام برده و برایشان دعا می‌کند و آن‌ها را ثواب این زیارت شریک می‌کند و البته روشن است با شریک کردن دیگران از ثواب خود انسان کم نمی‌شود که هیچ؛ بلکه برای این نیت ثواب انسان مضاعف می‌شود:

اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اغْفِرْ لِی وَ لِوَالِدَیَّ وَ لِإِخْوَانِی وَ أَخَوَاتِی‏ وَ أَعْمَامِی وَ عَمَّاتِی وَ أَخْوَالِی وَ خَالاَتِی وَ أَجْدَادِی وَ جَدَّاتِی وَ أَوْلاَدِهِمْ وَ ذَرَارِیهِمْ‏ وَ أَزْوَاجِی وَ ذُرِّیَاتِی وَ أَقْرِبَائِی وَ أَصْدِقَائِی وَ جِیرَانِی وَ إِخْوَانِی فِیکَ مِنْ أَهْلِ الشَّرْقِ وَ الْغَرْبِ‏ وَ لِجَمِیعِ أَهْلِ مَوَدَّتِی مِنَ الْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُؤْمِنَاتِ الْأَحْیَاءِ مِنْهُمْ وَ الْأَمْوَاتِ‏ وَ لِجَمِیعِ مَنْ عَلَّمَنِی خَیْراً أَوْ تَعَلَّمَ مِنِّی عِلْماً اللَّهُمَّ أَشْرِکْهُمْ فِی صَالِحِ دُعَائِی وَ زِیَارَتِی لِمَشْهَدِ حُجَّتِکَ وَ وَلِیِّکَ‏ وَ أَشْرِکْنِی فِی صَالِحِ أَدْعِیَتِهِمْ بِرَحْمَتِکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ‏؛ پروردگارا درود فرست بر محمد و آل محمد و مرا و پدر و مادرم را و برادران و خواهرانم را و عمو و عمه‏ هایم را و خالو و خاله‏ هایم را و اجداد و جده‏ هایم را و فرزند ایشان و فرزند زادگانشان را و زنان و ذریه‏ ام را و خویشان و دوستان و همسایگان و برادران ایمانیم را هر جا در شرق و غرب عالم هستند و تمام کسانی که با من محبت خالص دارند از مرد و زن اهل ایمان از زنده و مرده آنها و تمام کسانی که به من امر خیری را آموختند یا از من علمی‏ فرا گرفتند ای خدا همه را در دعای صالح من و ثواب زیارتم از مشهد شریف و حرم مطهر حجت و ولی خود شریک فرما و مرا هم در دعاهای صالح آنها شریک ساز به حق رحمت واسعت ای مهربانترین مهربانان عالم.