کتاب «المعجم فی فقه اللغه القرآن و سر بلاغته» یکی از ارزنده‌ترین کتاب‌های منتشر شده توسط بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی است که چهل و هفتمین جلد آن به تازگی در اختیار علاقه‌‎مندان قرار گرفته است.
تدوین کتاب‌هایی در زمینه‌ توضیح لغات قرآن مجید، یکی از تلاش‌های مسلمانان در تاریخ اسلام است و سابقه‌ آن به قرن اول هجری می‌رسد. می‌توان گفت جدیدترین و جامع‌ترین کتاب‌ها در زمینه‌ شرح لغات قرآن کریم، کتاب «المعجم فی فقه لغة القرآن و سربلاغته» است.
این اثر ارزشمند همان گونه که از نامش پیداست، مربوط به حوزه واژه‌ها، مفردات قرآن، بلاغت و اعجاز بلاغی است که در آن هر یک از کلمات قرآن به ترتیب حروف تهجّی (الفبایی) با سه رویکرد لغوی، بلاغی و تفسیری مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرد.
مراحل کار این اثر به گونه‌ای است که در آن سیر تحول و تطور معنایی هر یک از کلمات قرآن نزد دانشمندان علم لغت و بلاغت و تفسیر مورد توجه قرار گرفته و تمام مطالب مربوط به بحث‌های لغوی، تفسیری و بلاغی و… با رعایت ترتیب زمانی در یک جا گردآوری شده است تا امکان تطبیق و مقایسه دیدگاه‌ها برای خوانندگان و پژوهشگران فراهم شود. 
 «المعجم فی فقه اللغه القرآن و سر بلاغته» دایره‌المعارفی‌ درباره‌ قرآن‌، معارف‌ و علوم‌ قرآنی‌ است که مدخل‌های آن براساس‌ ریشه‌ اصلی‌ کلمات‌ قرآن‌ تنظیم‌ شده‌ و هر مدخل‌ از جنبه‌های‌ مختلف‌ علوم‌ قرآنی‌ مورد بررسی‌ قرار گرفته‌ است‌. به این ترتیب‌ که‌ هر مدخل‌ در آغاز از لحاظ‌ لغوی‌ و دانش‌ ریشه‌شناسی‌ بررسی‌ و سپس‌ آرای‌ دانشمندان‌صاحب‌ نظر در آن‌ باره‌ مطرح‌ می‌شود.همین‌ فرایند از منظر علم‌ تفسیر، بلاغت‌، شأن‌ نزول‌، تاریخ‌ و... نیز اعمال‌ می‌شود؛ در ابتدای‌ هر مدخل‌ مشتقات‌ هر ریشه‌ اصلی‌ و آمارهای‌ گوناگون‌ بسامدی‌آنها در قرآن‌ نیز مورد توجّه‌ قرار گرفته‌ است‌.
این اثر دارای ۴ بخش است که بخش اول آن با عنوان «نصوص لغویّه» نام‎گذاری شده است. در بخش دوم نیز همه متون تفسیری از قرن اول هجری تا زمان معاصر با عنوان «نصوص تفسیریّه» به شیوه‌ای خاص که با حذف و ارجاع مکررات همراه بوده، جمع‎آوری و تنظیم شده است. بخش سوم، سیر تحول معنایی و لغوی هرکلمه با عنوان «الأصول اللّغویه» را مورد بررسی قرار داده و به کاربردهای حقیقی و مجازی هر کلمه اشاره شده است، در واقع این بخش بیان ارتباط معنای حقیقی و مجازی است و بخش چهارم این اثر که بخشی اساسی و بسیار مهم است، به کاربردهای متعدد الفاظ قرآنی و میزان ارتباط آن‎ها با یکدیگر اختصاص دارد، این بخش به قلم توانای مرحوم آیت الله محمد واعظ زاده خراسانی با عنوان «الاستعمال القرآنی» تحریر شده است. شایان ذکر است، در سال ۱۳۸۴ بنا بر توصیه مقام معظم رهبری عنوان «الموسوعة القرآنیة الکبری» به نام این کتاب اضافه شد.