به گزارش عتبه نیوز، کوفه از شهرهای عراق و دومین شهر ساخته‌شده توسط مسلمانان است. امام علی(ع) در سال ۳۶ قمری این شهر را مرکز خلافت خود قرار داد و در همین شهر به شهادت رسید. مسجد کوفه چهارمین مسجد پس از مسجدالحرام، مسجدالنبی و مسجدالاقصی بوده، و در این شهر قرار دارد. مسجد کوفه دارای نقش تاریخی تمدنی و آخرالزمانی ویژه‌ای در جهان تشیع دارد که در ادامه بدان پرداخته می‌شود.

پیشینه تاریخی مسجد کوفه

بنابر برخی روایات، نخستین کسی که مسجد کوفه را بنیان گذاشت، حضرت آدم(ع) بود (من لا یحضرالفقیه، ج۱، ص۳۲۰) و حضرت نوح(ع) پس از طوفان آن را تجدید بنا کرد (تفسیر عیاشی، ج۲، ص۱۴۴) در سال ۱۷ هجری قمری با حضور اولیه مسلمانان در کوفه در زمان سعد بن ابی وقاص و پیشنهاد سلمان فارسی، این مسجد دوباره ساخته شد (تاریخ ابن اثیر، ترجمه دکتر محمد حسن روحانی، ج۴، ص۱۴۴۸). هنگامی که سعد بن ابی وقاص همراه لشکریان به سرزمین کوفه رسیدند، دستور داد پیش از ساختن هر بنایی، مسجدی بسازند. (ابو هیجاء اسدی کامل سلمان جبوری، تاریخ الکوفه، ج۱، ص۶۴) در مکانی ایستاد و بر هر طرف تیری انداخت. به این صورت حدود مسجد کوفه، مشخص شد. این مسجد شاهد حضور بسیاری از انبیای الهی، پیامبر اسلام، حضرت امیرالمومنین، امام حسن(ع) و امام حسین(ع) و برخی از امامان بوده است. در سال ۳۶ هجری با حضور امیرالمومنین در این مسجد، بر اهمیت و توجه به آن افزوده گردید. حضرت علی(ع) در این مسجد نماز و خطبه می‌خوانده، برخی از امور کشورداری مانند قضاوت را در آنجا انجام می‌داده و در محراب این مسجد به شهادت رسیده است.

نقش تمدنی مسجد کوفه

مساجد جامع برخی شهرها، از زمان صدر اسلام و پس از آن، نه تنها در بعد عبادی بلکه در تمامی ابعاد آموزشی، فرهنگی، سیاسی، اجتماعی واقتصادی، بسیار فعال بوده اند. تمامی این ابعاد و کارکردها زمینه ای شد تا تمدن اسلامی از درون مساجد مسلمین آغاز گشته و مساجد، خصوصا مساجد جامع، نخستین پایگاه برای رشد و بالندگی این تمدن فراگیر محسوب شوند. مهم ترین کارکرد مسجد، به عنوان مهم‌ترین رکن زایش و اعتلای یک تمدن اصیل، کارکرد علمی و آموزشی آن است مسجد، ابتدایی ترین و مهم ترین مرکز اشاعه ی علوم مختلف بوده و نقش مهمی در شکل گیری تمدن اسلامی داشته اند. در این میان، مسجد جامع کوفه نیز به دلیل حضور امیرالمومنین امام علی (ع)، مرکز نشر علوم و تعلیم و تعلم بوده و نقشی بی بدیل در رونق علوم و شکوفایی تمدن اسلامی داشته است.

مسجد کوفه از همان ابتدای تأسیس، از مراکز سیاسی فرهنگی صدر اسلام به شمار می‌رفت. هنگامی که امام علی(ع) در سال ۳۶ ق وارد کوفه شد، ابتدا به مسجد کوفه رفت و در آنجا برای مردم سخنرانی کرد. امام پس از استقرار در کوفه، در مسجد کوفه تفسیر قرآن و علوم دیگر درس می‌داد. شاگردان زیادی همچون کمیل بن زیاد و ابن عباس، از محضر او استفاده کردند. در تاثیرگذاری و اهمیت آن، همین بس که شهر کوفه را، بعد از مکه و مدینه، به عنوان سومین مرکز علمی-اسلامی مطرح نموده است.

مسجد کوفه در زمان امام زمان(عج)

طبق روایات متعدد، مرکز حکومت جهانی حضرت مهدی(عج) شهر کوفه است. مفضل بن عمر از امام صادق(ع) درباره محل حکومت حضرت مهدی سوال کرد. آن حضرت فرمود: محل حکومت او شهر کوفه، محل حکومتش مسجد جامع کوفه و محل بیت المال و تقسیم غنایم مسجد سهله است (بحارالانوار، ج۵۳، ص۱۱).

 امام صادق(ع) می‌فرماید: «هنگامی که قائم ما قیام کند در پشت کوفه مسجدی را بنا خواهد کرد که هزار در دارد و خانه‌های کوفه را به رود فرات در کربلا متصل می‌کند.»

از امام علی(ع) نیز نقل شده است: «روزی برسد که کوفه به حیره وصل شود و زمین‌های آن چنان مرغوبیتی پیدا کند که یک ذراع زمین آن به چند اشرفی فروخته شود و مسجدی در حیره بنا شود که دارای ۵۰۰ درب باشد و قائم در آن نماز بگزارد، زیرا مسجد کوفه برای آنها تنگ خواهد بود» (بحارالانوار، ج۵۲، ص۳۷۴، ح۱۷۳)

همچنین مساجد چهارگانه مشهور را به هدف توسعه بخشیدن، از پایه تخریب و بازسازی می‌کند همچون سایه‌بان حضرت موسی(ع) به همان صورتی که در زمان پیامبر اسلام هیچ یک از مساجد را بر دیگری شرفی نبود (شیخ طوسی، الغیبه، ص۴۷۵).

امام صادق(ع) نیز مسجد کوفه را مرکز قضاوت و دادرسی حضرت معرفی کرده است: «مرکز حکومت امام مهدی(ع) در کوفه و مرکز قضاوت و دادرسی او مسجد کوفه است.» (بحارالانوار، ج۵۳، ص۱۱).