عتبه‌نیوز ـ آزیتا ذکاء؛ مشهد به قطب فعالیت‌های قرآنی و مهد پرورش قاریان برجسته در جامعه قرآنی کشورمان شناخته می‌شود. می‌توان دلیل آن را ظرفیت‌های بی‌بدیلی مثل مضجع شریف ثامن‌الحجج(ع) و رهبر معظم انقلاب دانست.

از دیرباز شخصیت‌های زیادی در کسوت استادی پشت رحل قرآن نشستند و جرعه‌های کلام وحی را به علاقه‌مندان نوشاندند. امروز اگر برادران سادات فاطمی و هاشم روغنی اساتید، قاریان و داوران بین‌المللی قرآن هستند و افتخار برای ما مشهدی‌ها به شمار می‌روند. این جایگاه را مدیون استاد خود، مرحوم علی مختاری‌امیرمجدی می‌دانند.

استادی که یک روزی شاگرد سیدحسین حافظیان صدرالحفاظ آستان قدس رضوی بود و به سبک عراقی قرآن یاد گرفت. اما اواسط دهه ۱۳۴۰ که رادیو مصر راه افتاد، او به سبک قاریان مصری روی آورد و به عنوان نخستین آموزگار سبک نوین تلاوت در مشهد، این سبک را در جلسات خود ترویج داد.

نام او امروز برای خیلی‌ها ناشناخته است. حق این استاد فقید قرآن باید ادا شود تا بدانیم امثال این بزرگان چه رسالت عظیمی را در عصر خود داشتند و چه شاگردانی تربیت کردند که هم‌اکنون نسل امروز از شاگردان او بهره می‌برند.

معرفی مشاهیر مدفون در حرم مطهر رضوی ما را بر آن داشت تا مخاطبان خود را در ماه مبارک رمضان بیشتر با این استاد فرهیخته مشهدالرضا(ع) آشنا کنیم که مشروح آن را در گزارش پیش‌رو می‌خوانید.

متولد مدینه‌النبی(ص)

این استاد صاحب‌نام که قاریان و حافظان نسل امروز شاید کمتر او را بشناسند، اوایل سده ۱۳۰۰ در ایام حج در شهر مدینه‌منوره دیده به جهان گشود. سیدمحمدرضا بدیعی‌رضوی پسردایی این استاد مرحوم، در این‌باره به خبرنگار عتبه‌نیوز می‌گوید: «عمه‌ام چهار پسر به نام‌های محمد، عبدالرسول، جواد و علی داشت که استاد علی مختاری آخرین فرزندش بود. او تیرماه سال ۱۳۰۲ عازم حج تمتع می‌شود و فرزند خود را در این سفر معنوی به دنیا می‌آورد. من و استاد تفاوت سنی زیادی با هم داشتیم، ولی یادم است من بچه بودم او نوجوان بود و از همان زمان جلسات قرآن شرکت می‌کرد و با قرآن مأنوس بود».

سبک زندگی قرآنی

استاد توانمند بودن و شاگردان ممتاز تربیت کردن تنها ویژگی‌هایی برای شناخت این استاد برجسته نیست. او دستورات قرآنی را در عمل و کردار خود طوری پیاده کرده بود که از او به عنوان «افضل‌القراء» یاد می‌کردند و این عنوان بر روی قبرش هم حک شده است. پسردایی این استاد مرحوم، در این‌باره چنین می‌گوید: «من در زندگی خود دو نفر را خیلی قبول داشتم یکی پدرم و دیگری پسرعمه‌ام استاد مختاری بود. او نه تنها استاد قرآن بود، بلکه از او به عنوان استاد بزرگ اخلاق هم می‌توان یاد کرد. او جوانی و عمر ۷۰ ساله خود را پاک گذراند. من حدود ۱۲ سال از او کوچکتر بودم ولی هرگز به یاد ندارم او نگاه به نامحرم داشته باشد یا غیبت کسی را بکند. همچنین با صداقت و بی‌تکبر بود. خصوصیات قرآنی او به ویژه نجابت و چشم‌پاکی‌اش ستودنی بود».

تجرّد برای مراقبت از مادر 

در قرآن و روایات بسیار به نیکی پدر و مادر سفارش شده است. استاد مختاری به خاطر مراقبت از مادر پیرش ازدواج نکرد و تا آخر عمر مجرد ماند. آقای بدیعی‌رضوی در این‌باره یادآور می‌شود: «پسرعمه‌ام جوانی خود را به پای مادر پیرش گذاشت و به خوبی از او مراقبت می‌کرد. از پخت‌وپز غذا گرفته تا نظافت خانه، هر کاری برای رفاه حال مادر پیرش انجام می‌داد و صددرصد گوش به فرمان مادر خود بود. مادرش هم او را خیلی دوست داشت. من ندیدم مثل ایشان کسی مادرداری کند».

مدفون در حرم مطهر رضوی

وی پس از ۷۰ سال عمر بابرکت در سایه خدمت به قرآن و مادر در نهم آذرماه سال ۱۳۷۲ دار فانی را وداع گفت و پیکر پاکش در بلوک هفت بهشت ثامن‌الائمه(ع) واقع در صحن جمهوری اسلامی حرم مطهر امام رضا(ع) به خاک سپرده شد. پسردایی استاد مختاری به گوشه‌ای از وصیت‌های پسرعمه خود اشاره کرده و می‌گوید: «او یک ضبط صوت داشت که با او قرآن گوش می‌داد. در وصیت‌نامه خود ذکر کرده بود، راضی نیستم کسی از ضبط صوت من برای موسیقی استفاده کند. همچنین در وصیت‌نامه‌اش نوشته بود، خیلی دوست دارد در راه خدا شهید شود، اما شرایط برایش فراهم نبود».

شاگرد صدرالحفاظ آستان قدس رضوی

جلسه قرآن دارالحفاظ مسجد گوهرشاد با مدیریت استاد سیدحسین حافظیان تنها جلسه‌ای بود که قبل انقلاب در جوار علی‌بن‌موسی‌الرضا(ع) میزبان قرآن‌دوستان بود. استاد مختاری که در خانواده مذهبی به دنیا آمده بود و با قرآن َاُنس خوبی داشت، پایش به جلسات این استاد باز شد. سیدجواد سادات‌فاطمی قاری بین‌المللی کشورمان که افتخار شاگردی استاد مختاری را داشته است، در این‌باره اذعان می‌کند: «استاد مختاری از آن شاگردانی بود که از استاد خود سیدحسین حافظیان جلو زد و سبک جدیدی در قرائت را در مشهد رواج داد. جلسات قرآن مرحوم حافظیان با سبک قدیم برگزار می‌شد. اما شاگردش استاد مختاری به سبک جدید یعنی همان سبک مصری روی آورد. او بیشتر تحت تأثیر تلاوت‌های عبدالباسط و سپس مصطفی اسماعیل قرار گرفته بود. اساتید و قاریان پیشکسوت امروز شاگردان دیروز او بودند که در جلسات وی به ویژه جلسه حسینیه خیاط‌ها شرکت می‌کردند. از جمله شاگردان ممتاز ایشان می‌توان به مرحوم «کاظم محمدزاده»، «هاشم روغنی» و «برادران سادات‌فاطمی» اشاره کرد». 

سبقت قاریان ایرانی از قاریان مصری

قبل انقلاب برخی از اساتید به سبک‌های عراقی تلاوت و یا تدریس داشتند، اما استاد مختاری بر استماع تلاوت‌ قاریان مشهور مصری همچون «مصطفی اسماعیل» تأکید داشت و خودش هم با لحن زیبایی، این سبک را تلاوت می‌کرد. اغلب شاگردان‌ او نیز علاقه بسیاری به تقلید از این استاد دارند. اینگونه بود که سبک قاریان مصری و به ویژه مصطفی اسماعیل در مشهد رواج یافت. آقای سادات‌فاطمی با ذکر خاطره‌ای از تلاوت خود به همین سبک در نزد یک قاری مصری، خاطرنشان می‌کند: «سابقه حضور اساتید مصری به ایران تقریبا به اوایل دهه ۵۰ باز می‌گردد که بعد از انقلاب رشد جدی پیدا کرد. اساتید مصری که مشهد می‌آمدند مترجم آنها مرحوم استاد محمدعلی اوحدی بود و ایشان در واقع رابط بود. سال ۱۳۵۵ مرحوم استاد ابوالعینین شعیشع برجسته‌ترین قاری مصری به مشهد آمد و در هتل اطلس نزدیک حرم مطهر ساکن شد. یک روز مرحوم اوحدی هماهنگ کرد به هتل اطلس رفتیم و در لابی هتل با این قاری مصری دیدار داشتیم. آقا سیدمرتضی برادر بزرگم هم همراه ما بود. استاد اوحدی به من اشاره کرد و به مرحوم شعیشع گفت: او هم قرآن می‌خواند. آمادگی دارید که ایشان چند آیه‌ای تلاوت کند. استاد ابوالعینین شعیشع هم شناختی نسبت به من و قاری‌های مشهدی نداشت با بی‌میلی و چون نمی‌خواست دل بچه را بشکند، گفت که بخواند. من هم به سبک مصطفی اسماعیل شروع به تلاوت قرآن کردم. اعوذ بالله را که گفتم، استاد شعیشع گفت: شیخ مصطفی اسماعیل. از مدل اعوذ بالله من فهمید به سبک این قاری مصری می‌خوانم و تشخیص داد سبک من مصطفی اسماعیل است. بعد خواندن قرآن، من را تشویق کرد و گفت: آینده درخشانی را برای قاریان ایرانی می‌بینم و من فکر می‌کنم قاریان ایرانی در آینده از قاریان مصری پیش بیافتند».

جلسه قرآن حسینیه خیاط‌ها با سابقه نیم قرن

هنوز چراغش جلسه قرآن حسینیه خیاط‌ها بعد مرحوم استاد مختاری همان سه‌شنبه‌ شب‌ها توسط شاگردانش روشن است. هاشم روغنی قاری بین‌المللی قرآن که یک روزی شاگرد استاد مختاری بوده و اکنون جلسه او را مدیریت می‌کند. در این‌باره بیشتر توضیح می‌دهد: «جلسه مرحوم محمدتقی افشار صفوی پاتوق مرحوم محمدعلی اوحدی، مرحوم استاد مختاری و سیدمرتضی سادات‌فاطمی بود. طی دو ماه محرم و صفر هر شب و در طول سال هم شب‌های شنبه در محله چهارباغ مشهد برگزار می‌شد. در اینجا جلسه حسینیه خیاط‌ها برنامه‌ریزی شد و مرحوم استاد مختاری جلسه حسینیه خیاط‌ها را سال ۱۳۴۸ تأسیس کرد. اول اتاق کوچکی در این مسجد برای جلسه استاد اختصاص داده شده بود که بلندگو هم نداشت. رفته رفته وقتی استاد شناخته شد این جلسه به داخل مسجد انتقال یافت. یکی از مزیّت‌های این جلسه این بود که زمان پایان نداشت و با قرائت آخرین مخاطب جلسه ختم می‌شد. بعد که استاد نتوانستند برای جلسه بیایند به مدت یک و سال مدیریت این جلسه را مرحوم استاد محمود فرقانی بر عهده گرفت. پس از استاد فرقانی حدود هشت سال مرحوم محمدزاده یکی از شاگردان استاد، مسئولیت این جلسه را عهده‌دار شد. الان هم که بنده ۱۷ سال است این جلسه را در همان سه‌شنبه‌ شب‌ها اداره می‌کنم».