بر همین اساس معاونت امور بین‌الملل آستان قدس رضوی با هدف خدمت رسانی به زائران غیر ایرانی و تسهیل زیارت آنان شکل گرفته و تاکنون فعالیت‌های مختلفی در حوزه بین‌الملل انجام داده است، برای آشنایی با این فعالیت‌ها و خدمات به سراغ حجت‌الاسلام و المسلمین مصطفی فقیه اسفندیاری معاون بین‌الملل آستان قدس رضوی رفتیم و سوالاتی را با وی در میان گذاشتیم. 
 

جناب آقای اسفندیاری لطفا بفرمائید تعامل و ارتباطات فرهنگی و علمی با عتبات مقدس سایر کشورها به ویژه در عراق تا چه میزان می‌تواند، به گستره نفوذ و توسعه معارف و نام و نشان حضرت رضا(ع) منجر شود؟ در این‌باره این معاونت تا چه میزان توانسته به سطحی از تعاملات سازنده دست یابد؟

از دیر باز آستان قدس رضوی در چارچوب فعالیت‌های برنامه‌ریزی شده، پیرامون دبیرخانه اعتاب و آستان‌های مقدس جهان اسلام و ایران اسلامی تعاملاتی را با اعتاب مقدس طراحی کرده و به اجرا گذاشته است. از جمله این تعاملات در حوزه‌های علمی، فرهنگی و تخصصی است که به عنوان نمونه اخیرا تیمی را از همکاران سازمان حرم مطهر به نجف اشرف و عتبه علوی اعزام کردیم. 
این اقدام به درخواست عتبه علوی در حوزه آموزش و تجربه خدمتی خادمان و سازمان خدمت به زائرین انجام شد و این تجربیات به تبادل نظر گذاشته شد. همچنین تیمی برای تبادل نظر پیرامون موزه، موزه‌داری، اشیاء موزه‌ای و ارتباطات موزه ای با عتبه حسینی اعزام شد.در واقع این نشانگر این است که تبادلات با عتبات مقدس می‌تواند به انتقال تجربیات و کیفیت خدمت به زائران و مخاطبان آستان‌های مقدس کمک کند.
دانشگاه‌های علوم اسلامی رضوی و امام رضا(ع) نیز در حوزه‌های علوم انسانی و تخصصی با دانشگاه‌های جهان اسلام و اعتاب مقدس نیز تعاملات و فعالیت‌های موثری دارند که می‌توان به دانشگاه کفیل در عتبه عباسی اشاره کرد.تعامل با دانشگاه‌های مختلف با بهره‌مندی از ظرفیت‌ها و ارتباطات می‌تواند بر توسعه کمی و کیفی بحث خدمت رسانی به زائران و مخاطبان آستان های مقدس کمک کننده باشد. 
آستان مقدس رضوی همواره مورد مشورت و مراجعه سایر آستان‌های مقدس بوده است و این  آستان کوشیده ضمن ارائه نظرهای مشورتی،  از ظرفیت آن‌ها نیز استفاده کند. 
آستان قدس رضوی با آستان‌های حضرت ابوالفضل العباس(ع)، امام حسن(ع)، آستان علوی و کاظمین و سامرا همواره ارتباطات خوبی داشته است و خدمات شایانی را ارائه داده و همچنین از سوی آنان خدماتی را دریافت کرده است.
حتی در ارتباط با مزارات نیز ارتباط خوبی برقرار شده است برای نمونه، اخیرا با مزار سلمان در مدائن کشور عراق تعاملاتی برقرار شده که می‌تواند کمک‌های بسیار خوبی در ارتباط با ماموریت‌های آستان قدس رضوی باشد و تاثیرات بسزایی در توسعه و تقویت ارتباط میان پدیده زیارت در حوزه زائر و مزور و آستان های مقدس ایفا کند.

چالش ارتباطات با حوزه‌های فرهنگی و علمی آستان قدس رضوی با مجامع و موسسات، شخصیت‌ها و اندیشمندان اسلامی کشورهای اسلامی چیست؟

در این ارتباط از مهم‌ترین چالش‌ها وجود دشمن واحد است که همواره تلاش دارد عمق راهبردی و ارتباطی با نهادهای فرامرزی ما افزایش پیدا نکند و ارتباط موثری برقرار نشود. از همین رو این نوع کنشگری بازیگران خراب کننده، نظیر دشمنی هایی که صهیونیسم جهانی با آستان مقدس دارند اذیت کننده و آزار دهنده است.
چالش دیگر را می‌توان استفاده از ظرفیت‌ها و ابزارهای بالقوه‌ای دانست که بالفعل نشده است و متاسفانه آستان‌های مقدس نتوانستند از ظرفیت‌های یکدیگر استفاده کنند وشبکه‌سازی صورت گیرد. این ارتباطات شبکه‌ای هنوز به صورت موثر میان اندیشمندان و نخبگان و همچنین جریان‌های موثر شکل نگرفته است که اگر شکل بگیرد چالش اول از بین می‌رود. اگر ظرفیت‌های وجودی اسلام مورد توجه قرار گیرد این شبکه ها نیز شکل گرفته و بسیار فعال خواهد شد.

چالش دیگر برخوردار نبودن از ابزارهای ارتباطی و رسانه است. نخبگان از این ظرفیت به خوبی استفاده نمی‌کنند. ما متاسفانه با پراکندگی رسانه‌ای مواجه هستیم که مخاطبان را سر در گم می‌کند از همین رو قرار است سامانه‌ای جامع طراحی شود که در بعد ارتباطی و شبکه سازی و جامعه مخاطبان بسیار موثر واقع می‌شود.
بحث دیگر چالش‌ها این است که بسیاری از نخبگان و خبرگان عرصه بین‌الملل در فضای انزوا قرار گرفته‌اند و شناخته نشده‌اند، از همین رو ما به دنیال شبکه سازی از طریق اجلاسیه‌ها و تدوین راهکارهایی هستیم تا از  ظرفیت فکری، علمی و توان نخبگان بهره ببریم و بتوانیم توسعه و گسترش فرهنگ و سیره رضوی نقش موثری ایفا کنیم.  

 

 
چشم‌انداز معاونت بین‌الملل در ایجاد تعامل سازنده و ایجاد توجه بیشتر مسلمانان کشورهای اسلامی به مضجع شریف حضرت رضا(ع) چیست؟

همان طور که اشاره شد یکی از  اقدامات راهبردی معاونت تدوین سند جامع آستان قدس رضوی است که راهبردهای معاونت بین الملل در این سند در حوزه‌های مختلف آستان و بخش‌های گوناگون اعم از ارتباط با اعتاب مقدس، خدمت رسانی و تکریم زائران غیر ایرانی و همچنین در حوزه‌های فرهنگی، علمی و آموزشی، اقصاد، وقف و نذر بین‌الملل و... دیده شده است در واقع این سند نگاه به اسناد بالادستی دارد و متنی منسجم تدوین شده تا تبدیل به برنامه شود. این سند قابلیت برنامه‌ای کردن برنامه‌ها و کنش‌های بین المللی را در برش‌های کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت دارد. 
به عنوان نمونه ما از اعتاب به عنوان جایگاه اول در ارتباطات بین‌الملل یاد کردیم و کشورهای مسلمان را دسته‌بندی کردیم تا هدف مشخص شود.
برای نمونه در حوزه ارتباط با اعتاب مقدس، تقویت و گسترش زمینه‌های همکاری و ایجاد بستری واحد و منسجم مورد توجه قرار گرفته شده است. در این چارچوب اولین بیانیه مشترک اعتاب در ارتباط با تحولات اخیر بین الملل و جنگ اسرائیل و حماس بیانیه مشترکی صادر شد. 
در ارتباط با خدمت رسانی به زائران  غیر ایرانی نیز با هدف افزایش کیفی و کمی و ابعاد آن با نخبگان جلساتی برگزار شده و  بررسی‌هایی صورت گرفته است تا از رهگذر برنامه‌های ناشی از این سند به بهبود خدمت‌رسانی به زائران کمک کنیم.

در این سند راهبردهایی در ارتباط با زائران غیر ایرانی، افکار سنجی از مخاطبان درونی و بیرونی آستان قدس رضوی در راستای خدمت رسانی شایسته تر به آنان  انجام شده است.
در حوزه فرهنگی هنری نیز غنای تولیدات فرهنگی برای معرفی سبک و سیره رضوی مورد توجه قرار گرفته است  و در حوزه آموزشی با عتبات مقدس ارتباطات و تعاملاتی صورت گرفته و در همین راستا تبادل استاد و دانشجو، جذب نخبگان و شناسایی آنان در عرصه بین الملل انجام شده است. 
در حوزه اقتصاد و وقف و نذر نیز اقتصاد سیاسی بین الملل و راهبردهای برآمده از معرفی توانمندی‌ها و شناسایی فرصت های جدید مد نظر آستان قدس رضوی است. در حوزه وقف و نذر بین الملل  تلاش شده است با تسهیل در این فرایند نذورات گسترش یابد.
امام رضا در حدیثی فرمودند: خداوند، رحمت کند آن بنده ای را که امر ما را زنده کند!». گفتم: چگونه امر شما را زنده کند؟ فرمود: «علوم ما را فراگیرد و به مردم بیاموزد، که اگر مردم زیبایی های گفتار ما را می دانستند، از ما پیروی می کردند».
از همین رو در حوزه وقف و نذر احیاء امر را مد نظر داریم و در طرح بنیاد بین المللی احیاء امر،  احیاگران در حوزه های گوناگون مورد تقدیر قرار می گیرند. 
سیاست دیگر ما گسترش فرهنگ مقاومت است که امیدواریم با راهبرهای ویژه ای که در سند مورد توجه است بتوانیم با کوچکترین فعالیت آن را تبدیل به برنامه‌های راهبردی کنیم.

  طرح سامانه جامع بین‌الملل اکنون در چه مرحله‌ای است و از چه زمانی ابعاد آن مصوب و اجرایی می شود؟

سند جامع بین‌الملل سند متوازنی است که بر اساس اسناد بالادستی آستان قدس رضوی، بیانیه گام دوم  انقلاب و  دیدگاه‌های مقام معظم رهبری تدوین  شده است .وجه تمایز این سند با سایر اسناد این است که دشوار است بسیاری از سندها به برنامه تبدیل شود اما ویژگی این سند تبدیل شدن به برنامه است.
پیش‌بینی می‌شود این سند پس از طی کردن مراحل قانونی و بازنگری و تحقیق و پژوهش و مطالعه اسناد به سند منسجمی برسد که امیدواریم با نظر مساعد تولیت آستان قدس رضوی و قائم مقام تولیت در شورای راهبردی بین‌الملل به تصویب برسد و سندی برای تحول بین الملل آستان قدس رضوی شود.
 

آستان قدس رضوی چگونه می تواند در پیشبرد ماموریت ها و رویکردها و تعاملات فراملی به ویژه در کشورهای اسلامی نقش آفرینی نماید؟

آستان قدس رضوی یک ابر سازمان بزرگ است از همین رو با هم افزایی سازمان‌های مختلف این واحد گسترده می‌توانیم نقش آفرینی موثری در عرصه بین الملل تجربه کنیم. 
هم‌افزایی میان همه اجزا درونی آستان قدس رضوی می‌تواند راهگشا باشد ما همه اجزای یک پیکر هستیم و مدیریت زائران غیر ایرانی و سایر بخش‌های فرهنگی، اقتصادی و...  باید به مثابه یک پیکر واحد کنش‌گری واحدی داشته باشند تا در نقش آفرینی موثری عمل کنند.
 
پیش نیاز دیگر هم‌افزایی بیرونی است از همین رو شرایط مطلوبی در عرصه بین‌الملل برای هم‌افزایی بیرونی به‌ویژه‌ آستان‌های مقدس جهان اسلامی دیده شده است.
از طرف دیگر دشمن صهیونیستی باعث اتحاد بیشتر بازیگران جامعه بین الملل شده است و عدو شود سبب خیر اگر خدا خواهد. برای اینکه به سمت تحقق تمدن نوین اسلامی که مد نظر مقام معظم رهبری است حرکت کنیم این پیش نیاز مهمی است که باید مورد توجه قرار گیرد.
ما ظرفیت‌های اقتصادی، مادی و معنوی خوبی در آستان‌های مقدس داریم و همچنین مردمان خوبی در کشورهای اسلامی با اعتقادات بسیار بالایی داریم که به فرهنگ ایثار و شهادت باور دارند و وقف و نذر را خوب درک می کنند از همین رو کمک می‌کنند تا کارهای خوبی در عرصه بین‌الملل انجام شود پس پیش نیاز دیگر استفاده مطلوب از ظرفیت‌هاست و در نهایت قدر خروجی‌های حداقلی را باید دانست ظرفیت‌های آستان های مقدس اگر کنار هم باشد می‌تواند تاثیر عمیقی بگذارند و کارهای کوچک را نباید فراموش کرد. 
 

 درحال حاضر مسلمانان مذاهب اسلامی در کشورهای اسلامی در خاورمیانه و آفریقا، تا چه اندازه به حوزه خدمات، فعالیت ها و رویدادهای آستان قدس رضوی آشنایی دارند؟

همکاران ما در مرکز ارتباطات و رسانه آستان قدس رضوی، مدیریت زائران غیر ایرانی و سایر بخش‌های خدماتی آستان تلاش بسیاری دارند برای اینکه عزیزانی که مشرف می‌شوند زیارت خوبی را در بارگاه منوررضوی تجربه کنند و در برگشت نیز از حیث فکری، اخبار و اطلاعات و... از آنان پشتیبانی خوبی صورت می‌گیرد اما ما نباید به این وضعیت قانع باشیم.
در بررسی‌های انجام شده درصد بسیار کمی از شیعیان به زیارت مشرف می‌شوند و حتی غیر شیعیان  شناخت خوبی از آستان قدس رضوی و سیره و فرهنگ حضرت رضا(ع) ندارند از همین رو ما در سند جامع بین الملل تلاش کردیم برای این موضوع راهبردهایی را مد نظر قرار دهیم . 
ما تلاش می‌کنیم میزان شناخت از آستان و فرهنگ وسیره  رضوی افزایش یابد و آنچه ما را به آینده خوش‌بین می‌کند نزدیک شدن جامعه بین‌الملل مسلمان از رهگذر توسعه ارتباطات سازنده است که با کمک رسانه و سامانه فضای مجازی می‌توانیم ضریب نفوذ بیشتری در حوزه بین‌الملل داشته باشیم و بهتر مخاطبین را با سیره رضوی آشنا کنیم. 
سامانه جامع بین‌الملل نقش بسزایی در این خصوص خواهد داشت ما امیدواریم با استفاده از این سامانه و فضای مجازی و شبکه‌های رسانه‌ای فرهنگ و سیره امام رضا(ع) را بهتر به مخاطبان بشناسانیم و در آینده نزدیک شاهد این باشیم خیل عظیمی از عاشقان از طریق حقیقی و مجازی امام را زیارت و با معارف ایشان بیشتر آشنا شوند.
 

افق فعالیت‌ها و رویکردهای بین المللی آستان قدس رضوی را در کدام نقطه به عنوان یک جایگاه مطلوب، متصور هستید؟

اولین موضوعی که مد نظر معاونت بین‌الملل آستان قدس رضوی به عنوان پیشانی کنشگری بین المللی است، توسعه کمی زیارت است اینکه زائران بیشتری توفیق یابند با تسهیل خدمت‌رسانی به بارگاه نورانی ثامن الحجج(ع) مشرف شوند برای ما اهمیت دارد.
از همین رو  پیگیر نظام مسائل زائران پاکستانی و سایر زائران از اقصی نقاط جهان هستیم به همین منظور افزایش کیفی و خدمت به زائران بین‌الملل و فراهم آوردن شرایط زیارتی آسان و با  معرفت را در دستور کار خود قرار داده ایم.
معرفی امام رضا(ع) در عرصه بین‌الملل و تعامل و خدمت‌رسانی به سایر بخش‌های خدمت‌رسان از دیگر اقدامات این معاونت است.
همچنین تسهیل‌گری خدمت‌رسانی و ایجاد بستر و ظرفیت برای تعامل موثر با جامعه بین‌الملل و مسلمانان و آستان های مقدس به عنوان بازوی کنشگر بین الملل آستان قدس رضوی از دیگر خدمات این معاونت در حوزه زائر و زیارت است.
ما کمک می‌کنیم تا بخش‌های دیگر آستان قدس رضوی در عرصه بین‌الملل حضور موثری داشته باشند تا این مجموعه را در بسیاری از حوزه‌های خدمتی غنی‌تر کنیم و با تاکید بر فرهنگ و سیره رضوی در حوزه‌های اقتصاد، فرهنگ، آموزش، علمی و پژوهشی، وقف و نذر  و... پویا تر عمل کنیم.

اولین موضوعی که مد نظر معاونت بین‌الملل آستان قدس رضوی به عنوان پیشانی کنشگری بین المللی است، توسعه کمی زیارت است اینکه زائران بیشتری توفیق یابند با تسهیل خدمت‌رسانی به بارگاه نورانی ثامن الحجج(ع) مشرف شوند برای ما اهمیت دارد.
از همین رو  پیگیر نظام مسائل زائران پاکستانی و سایر زائران از اقصی نقاط جهان هستیم به همین منظور افزایش کیفی و خدمت به زائران بین‌الملل و فراهم آوردن شرایط زیارتی آسان و با  معرفت را در دستور کار خود قرار داده ایم.
معرفی امام رضا(ع) در عرصه بین‌الملل و تعامل و خدمت‌رسانی به سایر بخش‌های خدمت‌رسان از دیگر اقدامات این معاونت است.
همچنین تسهیل‌گری خدمت‌رسانی و ایجاد بستر و ظرفیت برای تعامل موثر با جامعه بین‌الملل و مسلمانان و آستان های مقدس به عنوان بازوی کنشگر بین الملل آستان قدس رضوی از دیگر خدمات این معاونت در حوزه زائر و زیارت است.
ما کمک می‌کنیم تا بخش‌های دیگر آستان قدس رضوی در عرصه بین‌الملل حضور موثری داشته باشند تا این مجموعه را در بسیاری از حوزه‌های خدمتی غنی‌تر کنیم و با تاکید بر فرهنگ و سیره رضوی در حوزه‌های اقتصاد، فرهنگ، آموزش، علمی و پژوهشی، وقف و نذر  و... پویا تر عمل کنیم.