پایگاه بین المللی اعتاب و زیارت: امامت و مناسبت های بزرگ مرتبط با آن اعم از اعیاد یا عزاداری ها، یکی از اصلی ترین ارکان مکتب اهل بیت(ع) در جهان اسلام و نقطه عطفی در تشکیل تمدن اسلامی است که در قالب آیین و مناسک «زیارت» جلوه گر شده و تداوم می یابد. برجسته ترین جلوه گاه «زیارت»، در اعتاب مقدسه است که در ماه پرفضیلت ذی الحجة با توجه دلها و قلب ها به سوی آستان مقدس امیرالمؤمنین(ع) در نجف اشرف بروز می یابد که اوج آن را در عید غدیر گذشته شاهد بودیم. در این زمینه با حجت الاسلام حامد میرزاخان، پژوهشگر برگزیده در قم و مدیر مرکز تحقیقات علوم اسلامی بیان الصدق گفتگو کردیم که شرح آن به قرار زیر است:

اعتاب مقدسه و حرم های اهل بیت (ع) به عنوان "ارکان بلاد" چه نقشی در تبیین و قابل درک کردن  معنای امامت برای سایر جوامع و مذاهب اسلامی دارند؟

مکتب تشیع، اعتاب مقدسه و حرم های اهل بیت(ع)، همان کارکرد و آثار و برکاتی را دارند که جایگاه امامت و ولایت دارد. در واقع زیارت اولا جزو بهترین فرصت ها برای تجدید عهد شیعیان با امام معصوم است. این فرصت بزرگ طی دوران غیبت امام حاضر، در سبک زندگی بشری، انحصارا در اختیار شیعیان قرار دارد. دوما زیارت به زائر برای تنظیم سبک زندگی و سلوک خود مبتنی بر ارزش های مورد رضایت اهل بیت(ع) کمک می‌کند و در این صورت است که زیارت نقش سازندگی، بالندگی، حیات بخشی و الهام بخشی خواهد داشت.

زیارت کانونی است تا انسان ها را با دنیایی از شوق، انگیزه، انرژی و تلاش مضاعف به یک نقطه عزم و اراده جدید منتقل می کند تا بر آن مدار حرکت کنند، در مکتب تشیع علاوه بر مزار اهل بیت(ع)، نسبت به سایر مزارات که فرزندان آن ها یا بزرگان دینی هستند نیز شاهد وجود این نگاه هستیم؛ صرف نظر از برخی نگاه های سلفی و تکفیری که خصوصا طی سالهای اخیر به جریان های اسلامی اضافه و تحمیل شده، نوع مسلمانان به زیارت و مزارات توجه دارند.

با این نکته توجه به اعتاب مقدسه و حرم‌های اهل بیت(ع) نشانگر ولایت مداری و پیروی از مکتب اهل بیت (ع) است که این امر دور محور امامت و اعتقاد راسخ به امامت اهل بیت (ع) و توجه بیشتر به زیارت می تواند به جامعه بشری و مذاهب اسلامی نشان دهد که توجه به محور امامت باعث رفع مشکلات و وحدت بین همه انسان ها می‌گردد.

درک و معرفت مقام امامت و مناسبت ها و اعیاد مرتبط با امامت، پیوند مستقیمی با زیارت و زیارتنامه ها دارد. چگونه باید از زیارتنامه ها برای ارتقای معرفت مسلمانان استفاده کرد؟

هدف از عبادت و زیارت، ارتقاء معرفتی و عقلانی، ارتقاء و رشد روحی و اخلاقی ما در جهت صیرورت و تکامل است. این زیارت و خواندن زیارت نامه‌ها که از خود معصومین (ع) نقل شده و به ما رسیده است می‌تواند درسی کامل از معرفت به اهل بیت (ع) و شناخت جایگاه معرفتی، علمی و وجودی آنان باشد. خواندن متن زیارت نامه ها و در کنار آن توجه به ترجمه زیارت می‌تواند معرفت شخص را نسبت به جایگاه والای معصومین (ع) روشن کند و چراغ راهی باشد برای ارتقای معرفت مسلمانان و بخصوص شیعیان و محبین معصومین (ع).

و همینطور جهت آگاهی و معرفت و تبلیغ جایگاه رفیع اهل بیت(ع) در بین دیگر مذاهب اسلامی و دیگر جوامع ترجمه روان و دلنشین از زیارت نامه ها می تواند حقانیت شیعه و اهل بیت (ع) و جایگاه معرفتی و سیره اخلاقی و رفتاری معصومین (ع) را به روشنی نشان دهد.

از دیدگاه جنابعالی چگونه مناسبت های بزرگ مرتبط با امامت و در صدر آنها مسئله غدیر می تواند به تقویت امر عدالت در سطح جامعه منجر شود؟

مسأله ولایت و حکومت اسلامی، ضامن اجرای احکام اسلامی و پیاده شدن کامل دین اسلام است. دین اسلام یک دین فردگرایانه و بدون توجه به ابعاد اجتماعی نیست؛ بلکه بالعکس ابعاد اجتماعی اسلام و عبادات جمعی مسلمانان بسیار برجسته‌تر و مهم‌تر از ابعاد فردی هستند. اگر در جامعه‌ای مردم دیندار باشند اما حاکمیت یک حاکمیت دینی نباشد به این معنا که در مرحله قانون‌گذاری و اجرا، در ابعاد مختلف اجتماعی از جمله سیاست، اقتصاد، فرهنگ و... دغدغه و عملکرد اسلامی نداشته باشد، چگونه می‌توان دین اسلام را به ویژه در ابعاد اجتماعی اقامه و برپا کرد؟ به ویژه اگر حاکمیت، یک حاکمیتِ دین‌ستیز و ظالمانه باشد. حتی اگر حکومت به ظاهر با مظاهر و مناسک دینی مردم اصطکاکی نداشته باشد، باز هم ابعاد اجتماعی و کلان دین اقامه نشده و نمی‌توان رعایت فردی و یا جمعی بخشی از مناسک اسلام را اسلام کامل و تمام خواند.

وقتی حکومت اسلامی برقرار نباشد، سرنوشت دین و تحقق اسلامِ کامل به اراده و خواست صاحبان قدرت و مکنت و سردمدارانی گره می‌خورد که بدون تردید اسلام را با چهارچوبی از منافع خود محدود و محصور خواهند کرد. اهمیت غدیر در این است که نقطه شروع و عزم جزم اسلام برای به دست گرفتن مدیریت جامعه و حاکمیت و عدالت خواهی بر امت است تا در سایه تعالیم غنی اسلام، جامعه‌ای کاملاً اسلامی تحقق پیدا کند. وقتی در جامعه حکومتی اسلامی مستقر باشد، حاکمیت خود را نسبت به دین مردم، ارزش‌های فردی و اجتماعی اسلام، بسترسازی‌های همه‌جانبه برای رساندن مردم به کمال و رشد معنوی، و سعادت دنیا و آخرتشان،  و از همه مهمتر تقویت عدالت در جامعه مسئول دانسته و تلاش خواهد کرد.

واقعه غدیر علاوه بر دلالتی که نسبت به اهمیت امر مدیریت جامعه وجود دارد و نشان می‌دهد که اسلام نسبت به مسأله عدالت بی‌اعتنا نبوده است، و لذا در عید غدیر،  پیامبر اکرم(ص) شخصیتی را به عنوان جانشین و مدیر امت اسلامی معرفی می‌کند که مظهر تقوا، علم، شجاعت، ایثار و عدل در میان اصحاب رسول خداست. انتصاب امیرالمؤمنین علیه‌السلام با چنین ویژگی‌هایی نشان می‌دهد که از نظر اسلام باید مدیریتی متقیانه، عالمانه، شجاعانه، ایثارگرانه و عادلانه بر جامعه اسلامی حاکم باشد.